Wiele osób dotkniętych płaskostopiem poprzecznym, nie jest świadomych swojego schorzenia, a przecież odkładanie w czasie wdrożenia odpowiedniego leczenia sprzyja pogłębianiu się dolegliwości, dlatego tak istotne jest, by wiedzieć, kto jest najbardziej narażony na jego wystąpienie, jak się objawia i jak można je leczyć.
Czym jest płaskostopie poprzeczne?
Płaskostopie poprzeczne to zaburzenie zlokalizowane w obrębie stopy, polegające na dotykaniu podłoża przodostopiem, a dokładniej powierzchnią II i III głowy kości śródstopia. Co ważne, nie jest klasyfikowane jako choroba, a raczej określony typ budowy stopy, który może wiązać się z występowaniem u pacjenta dolegliwości bólowych.
Płaskostopie poprzeczne – przyczyny
Przyczyny płaskostopia poprzecznego można podzielić na nabyte i wrodzone, przy czym te pierwsze występują znacznie częściej. Do wspomnianych nabytych przyczyn płaskostopia poprzecznego zalicza się nadwagę lub otyłość- nadmierna masa ciała zwiększa obciążenie, osłabiając struktury stopy, noszenie butów na wysokim obcasie z wąskim czubkiem, zdarza się również, że płaskostopie poprzeczne jest następstwem urazu. Rozwojowi schorzenia, sprzyjają również zaburzenia hormonalne i autoimmunologiczne (na przykład reumatoidalne zapalenie stawów), menopauza, ciąża czy przykurcz mięśnia brzuchatego łydki.
Przyczyny wrodzone są związane z osłabieniem funkcji więzadeł, mięśni i torebek stawowych. Z tego powodu wrodzone płaskostopie poprzeczne często związane jest z uogólnioną wiotkością stawową – wszystkie stawy mają większy zakres ruchomości niż u większości ludzi. Mimo że wiotkość stawowa nie jest chorobą, może prowadzić do różnych deformacji w obrębie układu kostno-mięśniowego.
Płaskostopie poprzeczne a metatarsalgia Mortona
Opisując płaskostopie poprzeczne, nie sposób nie wspomnieć o metatarsalgii Mortona, czyli o nerwiaku międzyśródstopnym, który bardzo często występuje przy okazji tego rodzaju nieprawidłowości położenia łuku stopy. Ucisk wywołuje stan zapalny, który prowokuje powstawanie guza, co skutkuje zmianami biomechaniki stopy. Innymi patologiami zlokalizowanymi w obrębie stopy, które również bardzo często towarzyszą płaskostopiu poprzecznemu, są: haluksy, paluchy sztywne, palce młotkowate i zwichnięcia stawów śródstopno palcowych.
Objawy płaskostopia poprzecznego
Chociaż płaskostopie poprzeczne może długo pozostać bezobjawowe, to w niektórych przypadkach, da się je wykryć na stosunkowo wczesnym etapie, jakim jest pojawienie się odcisków na skórze położonej nad I i III kością śródstopia. Poza odciskami pacjenci dotknięci tym schorzeniem skarżą się na ból, doskwierający zwłaszcza w czasie chodu.
Pacjenci konsultują się z ortopedą zazwyczaj dopiero wtedy, gdy dojdzie do powstania dokuczliwych stanów zapalnych w okolicy stawów śródstopno-paliczkowych. Oczywiście im wcześniej zostanie wdrożona odpowiednia pomoc lekarska, tym większe szanse na zahamowanie postępu choroby.
Zachowawcze metody leczenia płaskostopia poprzecznego
Leczenie płaskostopia poprzecznego może mieć charakter zachowawczy, wtedy istotne jest zwalczanie dolegliwości, czy to poprzez usunięcie odcisków, czy regularne ćwiczenia. Zwykle zaleca się aktywności, polegające na podnoszeniu stopami, woreczków wypełnionych piaskiem lub grochem. Zamiast woreczka można podnosić także wąskie przedmioty, takie jak: ołówki i długopisy. Specjaliści polecają także chodzenie na zewnętrznych krawędziach stóp po wyznaczonej linii. Wymienione ćwiczenia mają na celu wzmocnienie mięśni stóp, rozciągnięcie mięśnia brzuchatego łydki oraz mobilizacje stopy. Ćwiczenia warto połączyć z zabiegami przeciwzapalnymi, takimi jak jonoforeza z lekiem przeciwzapalnym czy naświetlanie laserem. Niezwykle pomocne okazuje się także noszenie wkładek ortopedycznych, z wybrzuszeniem zwanym pelotą metatarsalną, najlepiej, gdy są one dobrane przez specjalistę.
Jeżeli natomiast przyczyną płaskostopia poprzecznego jest przykurcz ścięgna Achillesa, można zastosować ortezę, albo ćwiczenia niwelujące przykurcz. Zabiegi chirurgiczne są wykonywane po to, aby usunąć haluksy, albo zoperować kości stopy, tak aby przywrócone zostało jej prawidłowe wysklepienie.
Operacje płaskostopia poprzecznego
Decyzję o przeprowadzeniu operacji podejmuje lekarz, zazwyczaj wtedy, gdy metody leczenia zachowawczego nie przynoszą oczekiwanych rezultatów. W czasie jednego zabiegu można skorygować nie tylko płaskostopie poprzeczne, ale i inne deformacje, np. paluch sztywny, palce młotkowate, nerwiak Mortona czy paluch koślawy. Operacyjne metody leczenia płaskostopia poprzecznego dzieli się na klasyczne i małoinwazyjne.
Celem zabiegu, jest wyrównanie nacisków w szczytowej części stopy, przywrócenie kontaktu I głowy kości śródstopia z podłożem, co odciąża inne kości i zapobiega tworzeniu się odcisków. Jeżeli I kość śródstopia okaże się zbyt krótka inne (środkowe) kości śródstopia, mogą zostać skrócone. Do procedur skracających kości śródstopia, należą:
- osteotomia BRT- przeprowadza się ją w celu obniżenia tylko jednej kości śródstopia, korekcję wykonuje się w części proksymalnej kości śródstopia. Operator dokonuje cięcia, po to by po zbliżeniu odłamów kostnych głowa danej kości śródstopia mogła zostać uniesiona. Najczęściej dokonuje się stabilizacji wkrętem kostnym;
- osteotomia Weila – celem zabiegu jest zmniejszenie mechanicznego nacisku głowy II kości śródstopia na podłoże. Efekt ten uzyskuje się poprzez przesunięcie odłamu dalszego kości ku przyczepowi. Osteotomia Weila pozwala na dekompresję II stawu śródstopno palcowego, które w wielu przypadkach jest konieczne do efektywnej korekcji palca młotkowatego. Cały zabieg przebiega pod kontrolą monitora RTG, a śródstopia zespalana jest niewielką tytanową śrubką;
- osteotomia DMMO – ten przezskórny zabieg polega na wykonaniu cięcia o wielkości 2 do 3 mm i wprowadzeniu specjalnego frezu, a później przecięciu kości. Dzięki tak niewielkiemu cięciu, blizny na skórze pozostają prawie niewidoczne. Kąt cięcia dobiera się tak, by nacisk na kości pozostawał odpowiednio rozłożony.
